Những hồi ức thú vị về chiến thắng Điện Biên Phủ

Nhân kỷ niệm 70 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, đọc lại trang hồi ký của các cựu chiến binh, chúng ta thêm xúc động trước những câu chuyện thú vị một thời oanh liệt

1. Thuốc lào với chiến sĩ Điện Biên

Trong những câu chuyện về quá trình chuẩn bị hậu cần cho chiến dịch lớn này, bên cạnh kỳ tích về việc vận tải hàng nghìn tấn gạo, muối, hàng đàn trâu, bò, lợn, còn có những món hàng đặc biệt, mang đậm bản sắc Việt Nam cũng góp phần làm nên chiến thắng.

Thượng tướng Hoàng Cầm từng kể lại trong một bài viết, khi đó ông đang giữ chức Trung đoàn trưởng Trung đoàn 209, Đại đoàn 312, câu chuyện diễn ra giữa buổi báo cáo với Đại tướng – Tổng tư lệnh Võ Nguyên Giáp:

“Trong lúc ăn cơm đồng chí Văn hỏi:

– Ở mặt trận, anh em thiếu gì nhất?

Tôi ngẫm nghĩ kể ra cái gì cũng thiếu, biết nói cái gì là “nhất” cho đúng. Sau sực nhớ lại những lần đồng chí Chính ủy Đại đoàn Trần Độ xuống thăm đơn vị, chiến sĩ thường chỉ vòi thuốc lào nên tôi đáp:

– Thưa anh, anh em đang thiếu thuốc lào nhất.

Đồng chí Văn cười:

– Ừ sắp có đấy, đến ngang đường rồi.

Tầm quan trọng của thuốc lào với những chiến sĩ cũng được Chủ tịch Hồ Chí Minh quan tâm. Chi tiết này xuất hiện trong hồi ký “Chặng đường mười nghìn ngày”, khi Trung đoàn trưởng Hoàng Cầm theo đoàn chiến sĩ thi đua của chiến dịch Điện Biên Phủ về Việt Bắc báo cáo thắng lợi với Đảng, Chính phủ và Bác Hồ. Ông kể lại một cuộc nói chuyện với Bác Hồ:

– Chú Hoàng Cầm đấy phải không?

– Vâng ạ! Thưa Bác, cháu là Hoàng Cầm đây ạ!

– Các chú ở trên đó có đói không?

– Báo cáo Bác, không đói nhưng thiếu ạ!

Bác hỏi tiếp:

– Có khổ không?

Anh Nguyễn Chí Thanh đứng gần, vui vẻ nhắc tôi: “cứ nói thật với Bác là khổ lắm”.

– Báo cáo Bác, có khổ ạ!

Bác xen vào:

– Các chú có thuốc lào hút không?

– Báo cáo, có ạ!”

Thượng tướng Hoàng Cầm bổ sung thêm thông tin: “Xin lưu ý bạn đọc về chuyện thuốc lào ở Điện Biên Phủ, tuy không phải là vấn đề cơ bản trong chiến đấu, nhưng lại là một nhu cầu thực tế không thể thiếu. Bộ đội ta lúc ấy đa số nông dân, nhiều người nghiện thuốc rất nặng, mà nghiện thì ‘đã chôn điếu xuống lại đào điếu lên’. Không có thuốc hút, người cứ bần thần, chẳng muốn làm gì. Hiểu nhu cầu tuy nhỏ nhưng không thể thiếu ấy, Chính phủ và Bác đã chỉ thị cho hậu phương chú ý lo cho bộ đội khoản thuốc lào gửi lên mặt trận, cùng với súng đạn, gạo muối và thuốc men, nhưng do chiến đấu kéo dài, cảnh thiếu thuốc hút vẫn là vấn đề thời sự được nhắc đến hàng ngày”.

2. Đội quân phó cối

Đọc những trang hồi ký về việc chuẩn bị lương thực cho chiến trường Điện Biên, một chi tiết khiến các thế hệ sau bất ngờ là lực lượng hậu cần đã thành lập ‘đội quân phó cối’ làm nhiệm vụ đóng các cối để xay thóc thành gạo cung cấp cho bộ đội.

Chuyện này được Đại tá Trần Thịnh Tần, nguyên Cục trưởng Cục Chính trị Tổng cục Hậu cần (trong chiến dịch Điện Biên Phủ là Trung đội trưởng thuộc Tổng cục Cung cấp tiền phương) ghi lại trong cuốn “Chiến sĩ Điện Biên kể chuyện”:

“Để cung cấp kịp thời lương thực cho mặt trận Điện Biên Phủ giai đoạn đầu, Tiền phương Tổng cục Cung cấp chủ trương khai thác triệt để nguồn hậu cần tại chỗ của Tây Bắc gồm Sơn La, Lai Châu, Yên Bái. Nhưng cũng có không ít băn khoăn, trăn trở của lãnh đạo vì một lẽ: Tây Bắc là một vùng núi non hiểm trở, đất rộng người thưa kinh tế nông nghiệp lạc hậu, tự cung tự cấp – mang tiếng có bốn vựa lúa lớn Thanh, Lộ, Than, Huy nhưng đồng bào vẫn đói nghèo. Một vùng đất vừa được giải phóng trong chiến dịch Tây Bắc cuối năm 1952, chưa ổn định về nhiều mặt, bọn phỉ còn gây rối, liệu có đáp ứng được nguồn lương thực tại chỗ không?

Tuy vậy, Hội đồng cung cấp Sơn La, Lai Châu, Yên Bái vẫn mạnh dạn vận động đồng bào các dân tộc ủng hộ đóng góp công sức cùng bộ đội đánh Tây giải phóng Điện Biên Phủ, giải phóng hoàn toàn Tây Bắc. Theo con số thống kê được, đồng bào Tây Bắc đã đóng góp trên 10.000 tấn thóc nếp (tương đương trên 7.000 tấn gạo) và hàng trăm tấn thực phẩm, một con số đầy ý nghĩa ngoài dự liệu, đáng quý hơn nữa là số lương thực này được huy động tại chỗ, giảm đáng kể công vận chuyển từ xa tới. Một khó khăn khác là: có lúa rồi làm sao có gạo bảo đảm cho bộ đội sử dụng. Tập quán của đồng bào giã gạo tay ngày nào ăn ngày đó, năng suất lại rất thấp, mỗi lần giã chỉ một đến hai ký thóc, quả là nan giải. Vì vậy, Tiền phương Tổng cục Cung cấp quyết định thành lập ‘đội quân phó cối’ ngay tại chiến trường Điện Biên, giải quyết hàng nghìn tấn thóc nếp, thóc hương thành gạo.

“Đội quân phó cối” được nhanh chóng tuyển mộ trong đơn vị bộ đội, dân công, thậm chí điều từ hậu phương. Họ vào rừng chặt tre bện dây làm áo cối, chẻ nan đóng nêm, làm cần, tất cả nguyên liệu đóng cối xay toàn bằng tre. Chẳng bao lâu, mấy trăm chiếc cối xay lúa đã được cung cấp cho các kho, công trường xay giã, lúc đầu tỷ lệ gạo còn thấp nhưng rút kinh nghiệm dần dần năng suất đã cao hơn…”.

70 năm đã trôi qua nhưng những ký ức đau thương mà hào hùng, cảm xúc tự hào vẫn còn mãi. Những câu chuyện về sự gian khổ của các chiến sĩ Điện Biên nhiều vô kể, vượt ngoài sức tưởng tượng của những người trẻ thời bình chúng ta. Trên đây chỉ là hai câu chuyện nhỏ với khía cạnh bất ngờ nhiều hơn đau thương, để thấy rằng những thứ tưởng chừng rất đơn giản, bình thường ở thời bình cũng là vô cùng quý giá với các anh.